Sto deset godina od smrti Nadežde Petrović, srpske slikarke i ratne heroine

Bilo je to vreme kada su, u jeku Prvog svetskog rata, Srbijom harale zarazne bolesti i te&scaron;ka epidemija tifusa.Nije bilo dovoljno ni medicinskog osoblja ni lekara, a slikarka Nadežda Petrović bila je dobrovoljna bolničarka. Međutim, epidemiju protiv koje se nesebično borila nije preživela. Bila je dobrovoljna bolničarka i u balkanskim ratovima 1912/13, kada se takođe te&scaron;ko razbolela. Odlikovana je medaljom za hrabrost. Nadežda Petrović rođena je u Čačku oktobra 1873. Njen otac je bio umetnički opredeljen, učio je slikarstvo kod Steve Todorovića i bio predavač crtanja i krasnopisa. Docnije se posvetio praktičnijim temama, finansijama. Dospeo je i do rukovodioca poreske službe. Autor je kapitalnog trotomnog dela &quot;Finansije i ustanove u obnovljenoj Srbiji&quot;. Bio je i narodni poslanik. Njegov otac, Nadeždin deda, bio je uspe&scaron;an beogradski trgovac. Majka, inače učiteljica, bila je bliska rođaka Svetozara Miletića. Bila je to porodica koja je izrodila niz zaslužnih ličnosti. Dve njene rođene sestre bile su takođe slikarke, jedna muzičarka, a najmlađi brat Rastko Petrović poznati pisac. Zavr&scaron;ila je Vi&scaron;u žensku &scaron;kolu u Beogradu, gde se porodica preselila, odnosno vratila, sredinom osamdesetih. Učila je slikarstvo u ateljeu Đorđa Krstića, a potom i u Umetničkoj &scaron;koli Cirila Kutljika, tada vodećoj instituciji te vrste u Beogradu i u Srbiji. Radila je kao nastavnica crtanja u Vi&scaron;oj ženskoj &scaron;koli, Ženskoj učiteljskoj &scaron;koli, Ženskoj gimnaziji u Beogradu. Godine 1898. slikarstvo usavr&scaron;ava u Minhenu, onda&scaron;njem vodećem centru za obrazovanje u oblasti umetnosti. Prvu samostalnu izložbu imala je 1900. u Beogradu, u Sali Velike &scaron;kole, dana&scaron;nje zgrade Rektorata. Međutim, prvobitno nije nai&scaron;la na pozitivne kritike. Negodovao je i Vladislav Petrović Dis. Petar Odavić, književnik, njeno slikarstvo je čak nazvao bolesnim. Bilo je to moderno slikarstvo koje je odstupalo od onog na &scaron;ta je na&scaron;a javnost prethodno navikla. Naredne godine nastavila je umetničko obrazovanje u Minhenu, kod Julijusa Ekstera. Bila je učesnica Prve jugoslovenske umetničke izložbe 1904. godine. Osnovala je umetničko dru&scaron;tvo &quot;Lada&quot;, koje je imalo izuzetnu ulogu u umetničkom i dru&scaron;tvenom životu Srbije. Dru&scaron;tvo je utemeljeno uoči Prve jugoslovenske umetničke izložbe u Beogradu, 1904. kao gest obeležavanja stogodi&scaron;njice Prvog srpskog ustanka. Bilo je to prvo umetničko dru&scaron;tvo u Srbiji. Osnivači su bili Uro&scaron; Predić, Đorđe Jovanović, Marko Murat, koji je bio autor i karakterističnog znaka dru&scaron;tva, Rista i Beta Vukanović, Petar Ubavkić, Sima Roksandić, Nadežda Petrović. S ciljem umetničkog usavr&scaron;avanja boravila je takođe u Italiji i Francuskoj. Izlagala je u srpskom paviljonu na Međunarodnoj izložbi u Rimu, u Parizu na Jesenjem salonu. Godine 1912. osnovala je slikarsku &scaron;kolu u Beogradu, u kojoj je bila predavač. Najveća srpska slikarka svog vremena, stvorila je približno tri stotine ulja, ne&scaron;to akvarela, mno&scaron;tvo crteža. Najvi&scaron;e je slikala portrete, ponekad aktove, često pejzaže, njih neretko s nacionalnom tematikom. To su dela jakog kolorita, sa originalanim izrazom i izvanrednim bogatstvom boja, najbliža ekspresionizmu. Ona je smatrala da je impresionista. Danas je najvi&scaron;e poistovećuju sa fovizmom. Portretisala je najrazličitije tipove iz naroda, ali i vi&scaron;e važnih ličnosti njenog vremena, kao Jovana Skerlića, Ja&scaron;u Tomića, Kseniju Atanasijević. Serija njenih dela imala je motive Kosova i Metohije. Sačuvano je oko 200 njenih dela, od kojih su pojedina u vrhu srpskog likovnog stvarala&scaron;tva, poput slika &quot;Resnik&quot;, &quot;Notr Dam&quot;, &quot;Autoportret&quot;, &quot;Bulonjska &scaron;uma&quot;. Postavila je temelje modernog slikarstva u Srba, najbližeg ekspresionizmu, sa elementima simbolizma, secesije, impresionizma. Iako je tematski bila posvećena nacionalnim temama, njen likovni izraz je bio ne&scaron;to novo u tada&scaron;njoj srpskoj sredini. Bavila se takođe likovnom kritikom, među prvima kod nas. Prvu je objavila o izložbi Marka Murata u &quot;Letopisu Matice srpske&quot;. Autor je i dva dramska teksta, s tematikom borbe za oslobođenje u Staroj Srbiji, kako se izrazila, sa &quot;živim slikama iz Makedonije i Srbije&quot;. S nagla&scaron;enim patriotizmom, pomagala je nacionalni rad na vi&scaron;e nivoa. Posećivala je neoslobođenu Staru i Južnu Srbiju, tada pod vla&scaron;ću Turske, odnoseći pomoć. Bila je lični prijatelj Voje Tankosića i Dragutina Dimitrijevića Apisa. Među prvim je članicama patriotske organizacije Narodna odbrana. Avgusta 1903. zajedno sa Delfom Ivanić i Savkom Subotić osniva Kolo srpskih sestara, koje je prevashodno imalo cilj da organizuje pomoć Srbima neoslobođene Stare Srbije. Kancelarija Kola nalazila se na uglu Vasine i Dobračine na Dorćolu. Nadežda Petrović je bila prvi sekretar dru&scaron;tva.Učestvovala je 1914. u borbama na Mačkovom kamenu, bila bolničarka Dunavske divizije. Početkom te 1915. godine, posle kratkotrajnog boravka u Skoplju, gde se tada u izbegli&scaron;tvu nalazila njena porodica, u februaru se vratila u vojnu bolnicu u Valjevu kao dobrovoljna bolničarka, tada sredi&scaron;te epidemije, gde je negovala ranjene i obolele srpske vojnike, uprkos činjenici da je Vrhovna komanda tražila da se zaputi u Rim. Nije ni tada prestajala da slika. Razbolela se krajem marta od tifusa. Po svedočenju bliskog prijatelja Branka Popovića, slikara i potonjeg univerzitetskog profesora, koji ju je tada posetio: &quot;I sama smrt zatekla je u razdraganosti&quot;. Umrla je trećeg dana aprila 1915. Imala je tada 41 godinu. &quot;Srpske novine&quot;, tada objavljivane u Ni&scaron;u, ratnom sredi&scaron;tu Vlade, &scaron;tampale su osvrt povodom njene smrti zavr&scaron;en rečima: &quot;Ona je bila odu&scaron;evljena Srpkinja i jedna od osnivačica Kola Srpskih sestara, Slava joj!&quot;.

Sto deset godina od smrti Nadežde Petrović, srpske slikarke i ratne heroine

0 Komentari