Zarađivala je u proseku između 20-30 milijardi dolara svake godine od rente za resurse pored standardne stope prinosa od proizvodnje gasa. Uspešno poslovanje Gasproma, Rosnjefta i drugih gasnih kompanija nije bilo samo važno zbog popunjenosti kase državnog budžeta, već je i Kremlju obezbeđivalo pozamašan uticaj na najmoćnije zemlje Evropske unije.Međutim, rat u Ukrajini je doveo do prekompozicije kako političke, tako i energetske arhitekture EU. Praktičan nestanak evropskog tržišta u kratkom vremenskom periodu usled sankcija primorao je Rusiju da alternativno tržište za svoje ogromne gasne rezerve potraži na istoku. Glavno pitanje za Moskvu glasi: Da li Kina može da u potpunosti nadoknadi gubitke prouzrokovane gubitkom zapadnih mušterija?Rusija je povukla prvi potez u energetskom ratu sa Evropom, te nakon što je poslala stotine hiljada trupa u Ukrajinu, Moskva je drastično smanjila isporuke gasa pravdajući se razlozima tehničke prirode, sa stvarnom namerom da primora EU da odustane od pružanja vojne i ekonomske podrške Ukrajini. Međutim, Evropa se već uveliko spremala da smanji svoju zavisnost od (ruskog) gasa inicijativom "Fit  for 55" koja predviđa značajno smanjenje upotrebe fosilnih goriva do 2030. godine.  Dugi niz godina je Rusija bila svesna da će morati da pronađe nove kupce za gas iz Jamala i Kina se svakako nametnula kao očigledan kandidat.Izgradnja gasovoda "Moć Sibira", zajedničkog projekta Kine i Rusije otpočela je 2014. godine dok su prvi kubni metri krenuli putem Kine 2019. godine. Neposredno pred invaziju na Ukrajinu, potpisan je i drugi ugovor o isporuci dodatnih 10 milijardi kubnih metara gasa godišnje Kini, dok je ključna tema razgovora tokom nedavne posete kineskog lidera Si Đinpinga Moskvi bili pregovori oko realizacije novog "Moć Sibira 2" gasovoda. Ipak, niska otkupna cena i nedovoljne količine gasa koje bi nadomestile gubitak EU ugovora, kao i političke i ekonomske posledice koje bi potpuna zavisnost od Kine u ovoj sferi donela, čine "gasni pivot" Rusije kao istoku više rizičnim nego što se inicijalno pretpostavljalo.Čak i u slučaju najoptimističnijeg scenarija, koji bi podrazumevao tri operativna gasovoda, Gasprom bi u Kinu izvozio oko 98 milijardi kubnih metara godišnje, upola manje u poređenju sa isporukama Evropi i Turskoj pre početka rata u Ukrajini u februaru 2022. Problem za Moskvu dugoročno predstavlja i jača pozicija „starijeg partnera“ Kine za pregovaračkim stolom, koja se ogleda u niskim otkupnim cenama koje Peking može da izbori u pregovorima, a koje Evropska unije nužno nije mogla. Ministarstvo ekonomije Rusije objavilo je podatke za 2024. godinu po kojim Kina plaća 257 dolara za 1000 kubnih metara prirodnog gasa. To je trenutno za oko 28% jeftinije od cene koju plaćaju države u Evropi koje i dalje uvoze ruski gas. Iako je Gasprom reklamirao ugovor potpisan 2014. kao veoma profitabilan i uspešan, još tada je Rusija dobijala značajno niži ponuđenu cenu od Kine u poređenju sa drugim azijskim izvoznicima, poput Mongolije, Mjanmara ili Turkmenistana.Za Sija i Kinu, računica je više nego jednostavna. Kina je tržište sa dosta dobavljača, i ona ima značajno više alternativa čak kada je u pitanju relativno skup tečni gas (LNG). Pored Rusije, Kina na ovom polju produbljuje i saradnju sa Turkmenistanom. U svakom slučaju, Kina može sebi priuštiti da jednostavno sačeka do 2025–2026. godine, kada bi na tržište trebalo da uđu značajne nove količine tečnog gasa iz Sjedinjenih Država i Katara. Pored očekivanog snižavanja cena gasa, to bi Turkmenistan i Rusiju moglo učiniti još susretljivijim nego što su sada kada se radi o uslovima ugovora. S druge strane, kopnena isporuka gasa iz Rusije, koja sve više zavisi od Pekinga, mogla bi da predstavlja dodatni element energetske bezbednosti Kine. To će biti korisno u slučaju trgovinskog rata sa Zapadom ili situacije u kojoj su iz bilo kog razloga ugroženi brodski putevi za isporuku tečnog gasa.Nepredvidivost daljeg razvoja kineske ekonomije predstavlja još jednu varijablu koja potencijalno može da uspori energetsku saradnju Rusije i Kine. Ako nastavi sa anemičnim oporavkom od pandemije, kineski jefitni ugalj će i dalje činiti dominantan deo energetskog bilansa. U slučaju bržeg oporavka opasnost po Rusiju i njene gasne rezerve dolazi od strane obnovljivih izvora energije, naročito izvora u čijim lancima snadbevanja Kina uveliko dominira, poput solarne energije i energije vetra. Kada se radi o ova dva izvora, Kina rapidno uvećava njihov ukupni proizvodni kapacitet na svojoj teritoriji, iako je prvak i kada se radi o upotrebi uglja.Gasprom je pretrpeo gubitak od oko 7 milijardi dolara za 2023. godinu zbog pada prodaje gasa Evropi i niže kineske cene. Prema podacima ruskog giganta 2022. godine Rusija je isporučila skoro 64 milijarde kubnih metara gasa Evropi raznim rutama, dok je taj broj 2023 bio za 55% manji. Gubitak većeg dela evropskog tržišta gasa je oslabio ekonomsku i političku poziciju Rusije, ali i njenu pregovaračku poziciju prema Kini. Za razliku od naizgled neograničenih potencijala evropskog tržišta za vreme Hladnog rata uz pomoć kojih je SSSR obilato profitirao decenijama, Rusija danas traži privremeni spas od starijeg partnera koji nije poznat po ustupcima, naročito kada nastupa iz pozicije moći. U tom smislu, pozicija Kine kao velikog svetskog kupca će se poboljšavati u odnosu na Rusiju kao velikog svetskog prodavca.Autor: Dragoslav Rašeta, istraživač organizacije Novi treći put
15.7.2024.
15:52
Šta je doneo gasni dogovor Kine i Rusije?
Pre nego što je otpočela svoju invaziju na Ukrajinu, Rusija je prodavala Zapadu više od 150 milijardi kubnih metara gasa godišnje.
Izvor: Novi treći put/Dragoslav Rašeta
Podeli:
Vrati se na vest
4 Ostavite komentar