Novi Sad i njegovi rušeni mostovi

Bio je to čelični kolos dug 432 m, sa šest stubova (najširi otvora 96 m), a služio je za železnički saobraćaj. Od 1928. godine menja ime u Most princa Andreja Karađorđevića. Srušen je miniranjem 11. aprila 1941. godine po naređenju vojnih vlasti Kraljevine Jugoslavije. Tokom II svetskog rata most je delimično obnovljen, a konačno srušen 1944. godine, tako da su od njega ostali samo stubovi.

Dugo godina Novosađani nisu imali pravi most za prelaz u Petrovaradin, sem polustalnog pontonskog mosta nazvanog „Poćorekov most“. Snažan i moćan drumsko-pešački čelični rešetkasti most nazvan Most kraljevića Tomislava izgrađen je 1928. godine sa dva stuba u reci. I ovaj most je srušen miniranjem 11. aprila 1941. godine, a trajao je svega 13 godina. Za vreme II svetskog rata ovde je postojao pontonski most. Godine 1946. izgrađen je na tom mestu železničko-drumsko-pešački most pod nazivom Most maršala Tita, nazvan i Varadinski most, čelična rešetka dužine preko 300 m. Godine 1962. most prestaje da služi za železnički saobraćaj. Kada su pre 11 godina avioni Severnoatlantskog saveza (NATO) tokom aprila 1999. godine, porušili sva tri postojeća mosta i time onemogućili brojnim mirnim stanovnicima ovog višenacionalnog grada da na uobičajeni način prelaze na svoju drugu obalu, ovaj most je prvi srušen. Na njegovom mestu ubrzo je izgrađen novi most, čelična greda na tri polja dužine 304 m, uz korišćenje postojećih rečnih stubova. Jednostavnog je i skladnog oblika nazvan Varadinska duga. U međuvremenu postavljen je drumsko-pešački most sa šest barži.

Veliki građevinski poduhvat bio je izgradnja betonskog mosta sa dva velika armiranobetonska luka nejednake veličine (veći raspona 211 m), koji se međusobno oslanjaju na srednji stub u koritu reke Dunava. Most je izgrađen 1961. godine, a služio je istovremeno i za drumski i za železnički saobraćaj, povezujući Beograd i Budimpeštu (koridor 10). Konstruktor mosta je akademik Branko Žeželj i po njemu je most nazvan „Žeželjev most“, dok je radove izvela Mostogradnja. Bio je to jedinstven primer mosta sa lukovima veoma velikog raspona, po dimenzijama prvi u Evropi u toj vrsti mostova. Piloti NATO avijacije tek u petom pokušaju uništili su i ovaj most, od kojeg je ostao samo stub u sredini reke. Da bi se obezbedio saobraćaj na ovom koridoru blizu njega napravljen je privremeni drumsko-železnički most od čeličnih konstrukcija smeštenih na četiri rečna stuba za naizmenični železnički i drumski saobraćaj.

Najmlađi od „starih“ mostova je Most slobode koji se nalazi u produžetku Bulevara oslobođenja i nastavlja se prema padinama Fruške gore. Izgrađen je 1981. godine. Glavna konstrukcija je greda sa kosim užadima smeštenim u srednjoj ravni mosta, dok su saobraćajne trake sa obe strane noseće konstrukcije. Raspon između stubova je 351 m, pa je most u vreme građenja bio svetski rekord u veličini raspona za ovakve mostove. Most je delo akademika profesora Nikole Hajdina. Rušen je tokom NATO bombardovanja, ali je do 2005. godine obnovljen u potpunosti prema prvobitnim projektima. Nadamo se da će buduće civilizacije biti poznate samo po gradnji novih mostova, ali ne i po njihovom rušenju.