Ukupan spoljni dug država ex SFRJ sada iznosi oko 145 milijardi američkih dolara (oko 133 milijarde evra), dok se pre rata kretao oko 15 milijardi dolara. U poređenju sa visokim spoljnim dugom Srbije, koji je prema podacima Narodne banke Srbije iz marta 2015. iznosio 26,73 milijarde evra, bivša SFRJ bila je manje zadužena.
Trend dugoročnog zaduženja SFRJ eskalirao je naročito između 1975. i 1980. godine, kada je dug sa oko šest milijardi narastao na 16 milijardi američkih dolara.
Problemi u platnom prometu sa inostranstvom nastali su sredinom 1987. mada treba naglasiti da je Jugoslavija, uprkos brojnim teškoćama, na vreme izmirivala svoje spoljne obaveze.
Prema podacima Narodne banke Jugoslavije, krajem 1987. spoljni dug je premašio 21,3 milijarde dolara (srednjoročni i dugoročni dug iznosio je 18,7 milijardi dolara). Ako se od toga iznosa odbiju potraživanja, uglavnom zemalja u razvoju, od oko 3,8 milijardi dolara i "prečiste" klirinška potraživanja i dugovanja, jugoslovenski neto dug je tada iznosio 17,5 milijardi dolara.
Problem nije bio apsolutni iznos duga, s obzirom na to da nije bio veći od jedne trećine BDP-a, već visok koeficijent zaduženosti države od oko 45 odsto (prema kriterijumu MMF-a situacija je alarmantna ukoliko dostigne 25 do 30 odsto).
Ilustracije radi, 1986. i 1987. godine gotovo 10 odsto bruto domaćeg proizvoda odlazilo je na otplatu glavnice i kamata, a do 1990. na naplatu je dospevalo 58 odsto glavnice spoljnog duga Jugoslavije, što je bio preveliki zalogaj. Zbog toga je u saradnji sa Međunarodnim monetarnim fondom, kao koordinatorom multilateralne finansijske podrške, izvršena konsolidacija jugoslovenskih dugova (do 1995), čime je znatno olakšano breme njihovog servisiranja.
Ali, uprkos problemima u servisiranju obaveza, Jugoslavija je u finansijskim krugovima, smatrana sposobnim dužnikom, koji je smanjivao dug, iako nije bio u mogućnosti da dospele rate plaća u punom iznosu. SFRJ je, inače, u više navrata refinansirala spoljne dugove mada to nije ni jednostavna, ni jeftina operacija, jer se dug samo odlaže, dodeljuje se novi kredit za otplatu starog, koji se kasnije vraća sa kamatom.
Na primer, uz prosečnu kamatu od oko devet odsto i rok otplate od sedam godina, jedna milijarda dolara refinansiranog kredita košta oko 600 miliona dolara. U periodu od 1983. do 1990. godine, SFRJ je inostranim poveriocima platila u gotovom više od 30 milijardi dolara, što je bio veliki izazov u dokazivanju da može da bude uredan platiša.
Uoči secesije pojedinih republika i dezintegracije SFRJ, krajem 1991, spoljni dug (glavnica bez kamate) prema konvertibilnom valutnom području premašivao je 15 milijardi dolara, pri čemu je bivša Federacija bila garant za oko 11 milijardi. Koeficijent zaduženja tada je bio smanjen na oko 15 odsto, a indikativna cena jugoslovenskog duga na sekundarnom tržištu dugova zemalja u razvoju, kretala se oko 30 odsto nominalne vrednosti.
Posmatrano po republikama najviše zadužena bila je Srbija čiji je spoljni dug iznosio 4,8 milijardi dolara, sledi Hrvatska (2,7 milijardi), Slovenija (1,7 milijardi), BiH (1,5 milijardi), Makedonija (0,7 milijardi), Crna Gora (0,6 milijardi), dok je Federacija dugovala 3,1 milijardu dolara.
Međunarodnim finansijskim institucijama bivša država dugovala je oko tri milijarde dolara, komercijalnim bankama (Londonskom klubu) 4,4 milijarde, a vladama razvijenih zapadnih zemalja (članicama Pariskog kluba) oko 6,5 milijardi dolara. Prema kriterijumu MMF-a i Svetske banke, SRJ je bila visoko zadužena zemlja sa "nižim srednjim dohotkom" po glavi stanovnika.
Zanimljiv je podatak da je danas spoljni dug Hrvatske, Slovenije i Srbije, posmatrano pojedinačno za svaku državu, veći od duga cele SFRJ. Ukupan spoljni dug država nastalih posle raspada SFR Jugoslavije sada iznosi oko 145 milijardi američkih dolara (oko 133 milijarde evra), dok se pre rata, kretao oko 15 milijardi dolara, što je čak devet puta više nego krajem 1991.
To, doduše, ne odslikava pravo stanje, jer vrednost američkog dolara danas nije ista kao pre 25 godina - pojedini stručnjaci upozoravaju da je vrednost američke valute, od 1991. pa zaključno sa 2012, gotovo prepolovljena, ali uključujući i tu činjenicu, realno je ukupan iznos spoljnog duga svih država nastalih na području bivše SFRJ na kraju 2013. bio oko šest puta veći nego krajem 1991.
S druge strane, ukupan iznos BDP-a (u realnom iznosu) u 2013. svih šest država nastalih na području bivše SFRJ bio je manji nego 1991. Već iz tih podataka jasno je da je stepen spoljnog zaduženja svih novih država znatno povećan. Prema podacima Svetske banke, odnos spoljnog duga i BDP-a u 2013. godini iznosio je za BiH - 52,1 odsto, za Makedoniju - 64,4 odsto, za Sloveniju - 84,4 odsto, za Srbiju - 87,4 odsto, za Hrvatsku - 103,4 odsto, a za Crnu Goru 120,4 odsto.
Ako se ima u vidu da se po kriterijumima međunarodnih finansijskih institucija država smatra visoko zaduženom ako odnos njenog spoljnog duga i BDP-a premašuje 80 odsto, onda su Crna Gora, Hrvatska, Slovenija i Srbija visoko zadužene zemlje. Da ne govorimo o tome da je veličina BDP-a, izražena u dolarima, manje ili više naduvana, jer se BDP u domaćoj valuti deli sa veštačkom, nerealnom vrednošću američkog dolara.
Ubedljivo najzaduženija zemlja bivše Jugoslavije je Hrvatska, čiji je spoljni dug ove godine dostigao oko 49 milijardi evra, slede Slovenija sa 45 milijardi evra, Srbija sa 27 milijardi evra, Makedonija sa šest milijardi evra, a na začelju liste su Bosna i Hercegovina sa četiri milijarde evra i Crna Gora sa oko dve milijarde evra. Evidentno je da je spoljni dug svih šest država zabeležio veliki rast.
Stručnjaci su saglasni i u tome da donekle samo Slovenija i Hrvatska kao punopravne članice Evropske unije, mogu dozvoliti sebi toliki dug, posmatrano u odnosu na BDP, jer u slučaju problema u izmirivanju svojih obaveza, mogu da očekuju podršku EU, koja je u sličnim situacijama (Grčka, Irska, Portugal, Kipar i španija) već intervenisala.
Prema podacima NBS spoljni dug Srbije na kraju prvog tromesečja iznosio je 26,73 milijarde evra pri čemu je dug javnog sektora iznosio 15,06 milijardi evra, a privatnog (banke, firme, građani) 11,48 milijardi evra. Na kraju 2014. spoljni dug Srbije iznosio je 26 milijardi evra, što je u odnosu na kraj 2013. godine povećanje za 284,1 miliona evra.
* Autor je naučni savetnik i redovni član NDES
Ovo je arhivirana verzija originalne stranice. Izvinjavamo se ukoliko, usled tehničkih ograničenja,
stranica i njen sadržaj ne odgovaraju originalnoj verziji.
Loša ekonomska situacija u Nemačkoj i još devet drugih zemalja Evropske unije može, prema navodima Evropske komisije, imati negativne posledice za čitavu zajednicu država.
Ministar finansija Siniša Mali najavio je da će od 1. januara sistem obračuna zarada zaposlenih u zdravstvu biti promenjen tako što će akontacija za tekući mesec biti 50 odsto i naglasio da tako više neće biti nikakvih nejasnoća u vezi sa obračunom.
Predsednik Srbije, Aleksandar Vučić, oglasio se na svom Instagram profilu i čestitao na otvaranju novih 30 kilometara potpuno digitalnog i najmodernijeg autoputa između Kruševca i Vrnjačke Banje.
Narodna banka Srbije (NBS) saopštila je da prema rezultatima novembarske ankete agencije Ninamedija, kratkoročna inflaciona očekivanja finansijskog sektora zabeležila su blagi rast na 3,9 odsto u novembru u odnosu na 3,75 odsto u oktobru.
Najveći evropski proizvođač automobila Folksvagen ukinuće više od 35.000 radnih mesta u Nemačkoj do 2030. kako bi smanjio troškove, a istovremeno će izbeći zatvaranje fabrika, kao deo sporazuma potpisanog u pokušaju spasavanja firme.
Na protestima u Srbiji koje organizuje Antisrpska opozicija, konstanto se najavljuju "ubačeni elementi", bejzbol palice i rušenje grada od strane vlasti.
Islandska predsednica je danas predstavila novu vladu koju predvodi liderka Socijaldemokratske partije Kristrun Froštadotir, koja želi da smanji inflaciju i kamatne stope i održi referendum o članstvu u Evropskoj uniji do 2027. godine.
Rat u Ukrajini – 1.032. dan. Ukrajinske snage povlače se iz dva naselja u regionu Donjecka, saopštila je Vojska Ukrajine. Ruska vojska dominira na svim delovima fronta.
Japanska pivara "Asahi Šuzo" (Asahi Shuzo), koja je poznata po svom brendu njihovog nacionalnog pića sakea, "Dassai", najavila je plan da u svemiru proizvede prvo pirinčano vino poznato kao sake.
Zdravstveni zvaničnici Los Anđelesa istražuju izbijanje epidemije norovirusa, nakon što se razbolelo oko 80 ljudi koji su jeli sirove ostrige na događaju na kojem su predstavljeni najbolji restorani u tom gradu.
Guverner Kalifornije Gavin Njusom proglasio je vanredno stanje u toj američkoj saveznoj državi zbog širenja ptičjeg gripa, koji se prvobitno pojavio kod muznih krava, a infekcija je do sada zabeležena kod 61 osobe širom SAD.
U australijskoj saveznoj državi Viktoriji došlo je do naglog porasta slučajeva oboljevanja od Buruli ulcera, bolesti izazvane bakterijom koja jede meso.
Ukoliko mislite da imate srčani udar, nemojte da se oslanjate na saveet koji se širi internetom jer bi to moglo da pogorša situaciju i ugrozi vaš život, upozorio je britanski lekar Karan Rajan na društvenim mrežama.
Irski reditelj Li Kronin napisaće i režirati novu verziju horor priče "Mumija" o mumificiranim živim mrtvacima za studio New Line Cinema, potvrdio je The Hollywood Reporter.
Božićna akciona komedija Red One, jedan od najiščekivanijih filmova godine, upravo je stigla na Prime Video, svega nekoliko nedelja nakon premijere u bioskopima.
Netfliks se priprema za premijeru jednog od svojih najambicioznijih projekata dosad, filma koji je proglašen najskupljim u istoriji ove striming platforme.
Film "Zlica" je jedan od ovogodišnjih megahitova koji je već zaradio preko pola milijarde dolara na svetskim blagajnama iako je tek krajem novembra počeo da se prikazuje u bioskopima širom planete.
The mother of the attacker who broke into the "Prečko" school in Zagreb this morning and stabbed the children, one of whom was killed, came forward and gave terrible details about her 19-year-old son.
The Chief Public Prosecutor of the Higher Public Prosecutor's Office in Belgrade, Nenad Stefanović, asked the court to sentence Vladimir and Miljana Kecmanović, the parents of the boy K.K., to the maximum legal penalties.
President of the Republic of Serbia, Aleksandar Vučić, received Ambassador Jan Braathu, the Head of the Mission of the Organization for Security and Cooperation in Europe (OSCE) in Serbia, on a farewell visit.
A student attacked a teacher and several students with a knife at a school in Zagreb, seven people were injured, and one child died, Croatian media reports.
At a press conference in Brussels on Thursday, Ukrainian President Volodymyr Zelensky condemned the "invitation to a duel" sent to Kyiv by Russian President Vladimir Putin.
Ukrajinska Služba bezbednosti (SBU) saopštila je da iza sajber napada na registre Ministarstva pravde Ukrajine stoje hakeri povezani sa Glavnom upravom Generalštaba Oružanih snaga Rusije (GRU).
Vest je stigla nakon sastanka Šare sa delegacijom Sjedinjenih Država u Damasku. Međutim, Vašington nije skinuo njegovu grupu HTS sa spiska terorističkih organizacija.
Komentari 16
Pogledaj komentare