Zgrada banovine u Novom Sadu

Projektujući ovu zgradu, naš čuveni arhitekta Dragiša Brašovan imao je nameru da ona iz neposredne blizine simbolizuje izgled dunavske lađe, te se o ovoj građevini danas govori i kao o Lađi na Dunavu. U Galeriji Arhiva Vojvodine (Dunavska 35) upravo se ovih dana može pogledati izložba o nastajanju ove čuvene zgrade obložene belim bračkim kamenom.

Svojim arhitektonskim rešenjem, zgrada Banske palate predstavlja jedno od najznačajnijih dela u opusu Brašovana. Ona zauzima posebno mesto u istoriji srpske arhitekture i predstavlja jedan od najznačajnijih arhitektonskih spomenika - građevina iz perioda moderne u našoj zemlji. Nastala kao izraz težnje administracije da njeno sedište bude i ogledalo privredne moći, ekonomske snage i prosperiteta Dunavske banovine, ona i danas pleni svojom monumentalnošću i reprezentativnim izgledom.

Ideja o podizanju Banske palate u Novom Sadu pojavila se ubrzo posle formiranju Dunavske banovine. Kao posledica političkih prilika u državi, oktobra 1929. godine u Kraljevini Jugoslaviji je uspostavljena nova administrativno-teritorijalna podela i umesto dotadašnjih oblasti formirano je devet banovina (Dunavska, Moravska, Vardarska, Zetska, Drinska, Savska, Primorska, Vrbaska i Dravska). Sedište Dunavske banovine je bilo u Novom Sadu, a obuhvatala je veliki deo današnje Vojvodine, Baranju i severnu Srbiju do Kragujevca. Prvi ban, ugledni novosadski graditelj Daka Popović, podneo je ostavku posle samo tri meseca rada, ali se upravo on smatra najzaslužnijim za raspisivanje konkursa za izradu idejnih skica za Bansku palatu. Iako je i Dragiša Brašovan predao idejno rešenje na konkurs, njegovo ime se ne nalazi na spisku nagrađenih. Međutim, već 23. avgusta iste godine, Banska uprava zaključuje ugovor sa Brašovanom za izradu novih planova, kao i za vršenje nadzora nad izgradnjom Palate. Nakon niza problema usled ekonomske krize, u oktobru 1935. i Brašovanovom izradom novog detaljnog projekta Palate, izgradnja je 1936. godine mogla da počne na, tada Bulevaru kraljice Marije.

Iako još sasvim nedovršena, Banska palata promovisana je 1. decembra 1938. godine u sklopu svečanog obeležavanja 20 godina od ujedinjenja i stvaranja Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca.

Fasada je oblagana belim kamenom za šta je korišćen brački kamen iz kamenoloma Pučišća. Uporedo sa završetkom oblaganja fasade kamenom, počelo se sa izvođenjem vajarskih radova, koje su radili bračni par Baranji - koji su autori bareljefa i stilizovanih grbova na Administrativnoj zgradi i stilizovanih lavovskih glava i rozeta za ispust vode na zgradi Većnice. Bareljefe sa likovima srpskih vojvoda iz Prvog svetskog rata i kraljeva Petra I i Aleksandra Karađorđevića su posle Drugog svetskog rata nove vlasti uklonile i uništile, a pre tri godine su izrađene replike bareljefa i postavljene su na staro mesto, iznad glavnog ulaza u današnju zgradu Vlade Vojvodine.

Administrativna zgrada je na 5.700 kvadratnih metara imala 569 prostorija, a Većnica čija izgradnja je završena nešto kasnije, na 2.200 kvadratnih metara 147 prostorija. Administrativna zgrada je duga 185, široka 42,5 metara, a njena kula je visoka 42 metra. Većnica je duga 96, a široka 61 metar. Celokupni troškovi na izgradnji Palate su iznosili 58 miliona dinara, što je bilo duplo više od predviđene sume. Dragiša Brašovan je ostao upamćen kao ličnost koja simboliše čitavu epohu novije srpske arhitekture, ličnost koja je „u svom životu i svom delu spojila tri stila i tri vremena, budući da je bio građanin triju država i tri različita društveno-politička uređenja...“